Zawód strażaka zalicza się do zawodów o wysokim stopniu ryzyka.
Kojarzony jest zazwyczaj z gaszeniem pożarów i chociaż stanowią one jeden z elementów codziennej pracy to, obok udziału w akcjach ratowniczo-gaśniczych, do zajęć strażaków należy także działalność ratownicza, likwidowanie wszelkich zagrożeń o charakterze chemicznym, radiologicznym, ewakuacja ludności z zagrożonego terenu, likwidacja zagrożenia wodnego i drogowego.
W zależności od posiadanej specjalizacji strażacy zajmują się różnymi zadaniami:
- ratownik wysokościowy wyspecjalizowany w technikach aplinistycznych, udziela pomocy w miejscach, które są trudno dostępne (kanały, kominy, dachy)
- strażak ze specjalizacją techniczną pomaga uwolnić poszkodowanych i likwiduje skutki wypadków samochodowych i katastrof budowlanych, dzięki obsłudze wyspecjalizowanego sprzętu
- strażacy specjalizujący się w ratownictwie wodnym pomagają poszkodowanym w powodziach, prowadzą podwodne poszukiwania osób zaginionych, wyciągają z wody zatopione pojazdy
- specjalizacja chemiczno-ekologiczna umożliwia strażakom usuwanie zagrożeń spowodowanych przez niebezpieczne substancje chemiczne
Praca strażaka
jest ciężką pracą fizyczną, wykonywaną bardzo często w trudnych warunkach atmosferycznych i trudno dostępnych miejscach, dlatego kandydaci muszą wykazywać się doskonałym stanem zdrowia, kondycją fizyczną i siłą. Choroby układu oddechowego, cukrzyca czy wady serca uniemożliwiają wykonywanie tego zawodu. Oczywiście od strażaka wymagana jest odwaga, chęć niesienia pomocy poszkodowanym i gotowość do narażania własnego zdrowia i życia w razie konieczności. Specyfika pracy wymaga umiejętności pracy w grupie, współdziałania i umiejętności podporządkowania się rozkazom przełożonych.
Strażacy najczęściej pracują w niebezpiecznych i gwałtownie zmieniających się warunkach. Przyjeżdżając na miejsce pożaru czy katastrofy z reguły nie są w pełni świadomi zagrożeń, które widoczne są np. dopiero po wejściu do płonącego budynku. Ciągłe ryzyko i stres towarzyszący tej pracy wymaga od kandydatów na strażaków dużej odporności psychicznej. Poza breitling zegarków tym strażacy są narażeni w pracy na kontakt ze szkodliwymi substancjami chemicznymi i radiologicznymi, szkodliwymi gazami, narażeni są na popażenia, porażenia, przygniecenie gruzem.
Przybywając na miejsce zdarzenia do strażaków należy bardzo często udzielenie pierwszej pomocy medycznej, przeprowadzenie akcji ratunkowej i zapobiegnięcie panice. Dlatego istotne jest opanowanie, silne nerwy oraz podzielność uwagi i umiejętność szybkiego reagowania w sytuacjach kryzysowych.